Bố tôi hơn tuổi Chú Đang, cùng là trí thưc họat động bí mật thời tiền khởi nghĩa, cùng là một trong những người sáng lập và họat động tích cực trong phong trào Truyền bá quốc ngữ. Hai người kết bạn và thân nhau từ những ngày gian khó đó. Cũng vì quan hệ bạn bè đó mà Bố tôi bị kết án tù 5 năm và 3 năm mất quyền công dân với tội danh “Bao che tư tưởng cho nhóm Nhân văn Giai phẩm”! Tôi xúc động kể cho Chú nghe những ngày gian khó kinh khủng cuả gia đình tôi phải chịu đựng, nỗi oan khổ vô lý đè nặng lên cuộc sống của Bố tôi trong hơn 50 năm qua. Chú Đang im lặng,ngậm ngùi. Chú viết thư gửi cho Bố tôi:
Hà nội,ngày 30-9-98
Anh Chí thân thương,
Cháu Đức tìm chỗ ở của tôi và đến thăm tôi, cho tôi biêt sơ qua tình hình anh tạm ổn trong cái khổ mà ai cũng có thể biết anh phải chịu oan. Thế là tôi yên tâm, càng yên tâm về chỗ anh đã 95 tuổi mà chưa đến nỗi hom hem mụ mẫm, tuy nghèo đấy nhưng cũng tạm đủ sống cơm rau, áo vải và có con cháu thương yêu, kính trọng, giup đỡ cho có hạnh phúc gia đình. Còn đối với xã hội, chuyện ac nghiệt đã qua về căn bản, ảnh hưởng còn rớt lại phần nào ta lấy tinh thần khắc kỷ (stoicisme) mà coi thường. Mong Anh cứ giữ thái độ vô thưởng vô phạt đối với chính quyền, chắc cũng được người ta đối xử phải chăng. Điều chủ yếu là anh giữ gìn sức khỏe và tâm trạng điềm tĩnh. Theo ý tôi, anh vẫn có thể tự tạo cho mình ba cái quí nhất khi bóng đã xế chiều là an, nhàn và thanh thản, cộng với sưc khỏe và tình cảm gia đình bạn hữu.
Chúc anh vui mạnh và gửi biếu anh mấy thứ lặt vặt, gọi là chút quà tình sâu nghĩa nặng của người bạn chưa có lúc nào quên anh và thiếu trân trọng đối với anh mà trước sau tôi vẫn coi là bậc đàn anh đáng mến phục mọi mặt..
Tôi viêt vội mấy dòng này đưa cho cháu Đưc cầm về, thư sau gửi qua bưu điện đến anh, tôi sẽ nói chuyện nhiều.
Xiết chặt tay,
Em,
Nguyễn hữu Đang.
Chú viết liền một mạch, chữ viêt đẹp, cứng cáp, rồi cho vào phong bì, đề ngòai: Em Nguyễn hữu Đang. Kính gửi;Anh Lê nguyên Chí-TP HCM, vẫn theo tính cách của một người nghiêm túc trong mọi việc.
Sau khi viết thư xong, tôi thấy Chú Đang đi tìm tờ báo “Đại Đòan Kết” cuối tuần, trong đó có đăng bài “Gặp một người,Nhớ một ngày” kể lại kỷ niệm chú được Chủ tịch Hồ chí Minh giao cho trọng trách Trưởng ban tổ chức lễ tuyên bố độc lập 2/9/1945 và viết đề tặng “Gửi biếu anh Lê nguyên Chí thân thương”.30/9/98-Nguyễn-hữu Đang. Chú tìm trong ví còn mấy trăm ngàn, trong hộc tủ có gói bánh quy Trung quốc, đem gửi cả về biếu Bố tôi. Tiền thì nhất định tôi từ chối: “Chúng cháu lo cho bố cháu đầy đủ rồi”, chỉ nhận thư và gói bánh quy. Đọc thư, nhận quà, Bố tôi không nói lời nào và buồn nhiều ngày. Năm 2003, khi Bố tôi đã 101 tuổi, Người lặng lẽ và nhẹ nhàng ra đi, đem theo nỗi oan đã chịu đựng gần 60 năm…
Hôm nay,đọc lại thư của Chú Đang gửi Bố tôi,khi cả hai dều an nghỉ ở cõi vĩnh hằng, thắp nén nhang tưởng nhớ Chú, chỉ xin cậy nhờ Chú an ủi Bố cháu quên nỗi oan xưa để thanh thản nơi chín suối.
15/5/2007
LÊ MẠNH ĐỨC
